Stinzenflorajournaal jrg. 2 nr. 1: Stinzenflora en de ‘Hoorn des Overvloeds’

Dat de ‘stinzenplanten’ in de 17e eeuw al geliefd waren blijkt ook uit de prachtige zilveren schotel van de meester zilversmid Claas Fransen Baardt (1628/29-1693) uit Bolsward. Deze schotel die De vier Jaargetijden afbeeldt, bevindt zich momenteel in het Fries museum. In een ‘Hoorn des Overvloeds’ op de schotel zien we een Sneeuwklokje, mogelijk een Bostulp, en uiteraard de geliefde tuintulp, de Boshyacint en mogelijk ook een Martagonlelie. Bijzonder is dat het Sneeuwklokje als ‘winterbloem’ is afgebeeld in dit ‘voorjaarsboeket’ uit de tweede helft van de zeventiende eeuw.

Op een zilveren fruitschaal van dezelfde zilversmid zien we een prachtige bloemenrand met een Narcis, Anemoon, wellicht Winterakoniet, Anjer en een tuintulp. Op zeventiende eeuwse Friese tegels zijn de Kievitsbloem, de Martagon lelie, de Narcis en Bostulp vaker afgebeeld. Fries zilver wordt terecht gezien als historisch erfgoed. Diverse musea, de Ottema Kingma Stichting en particuliere verzamelingen koesteren dit Fries erfgoed.

Historische terreinen met historisch belangrijke bebouwing waar van oudsher stinzenflora aanwezig is, behoren tot het groene erfgoed. Deze stinzenflora kan echter alleen floreren bij een deskundig beheer. Bescherming, verbreiding en behoud is dan ook niet eenvoudig. Wanneer een object verkocht wordt is het maar afwachten in hoeverre de nieuwe eigenaar oog heeft voor de stinzenbeplanting. Er zijn in Friesland en Nederland gelukkig meerdere prachtige voorbeelden van goed florerende stinzenflora bij een State of ander historisch gebouw waarbij tuin/parkbos aanleg past bij de aanwezige bebouwing.

Als alles ‘klopt’ en er ook sprake is van een massaal voorkomen van een of meer soorten stinzenflora over een relatief groot oppervlak dan is dit een prachtig gezicht en kunnen we heden ten dage nog steeds een ‘hoorn des overvloeds’ meemaken van stinzenplanten.

Tegenwoordig worden er weer stinzenplanten op grote schaal aangeplant op sommige terreinen door de toenemende populariteit van dit fenomeen. Het grote verschil met een historische vegetatie die floreert is dat de historische vegetatie het resultaat is van een combinatie van verwildering met een jarenlang goed beheer. Als de groeiplaats omstandigheden, wat betreft licht, bodem, vocht etc., goed zijn en het beheer ook, dan kan er in een tiental jaren een mooie stinzenplanten vegetatie ontstaan. Op grote schaal en grote dichtheid planten geeft op korte termijn wellicht een goed resultaat, maar als een van de benodigde factoren niet optimaal is zal de vegetatie langzaam achteruit gaan. 

In historische vegetaties hebben de planten vaak hun eigen plek op het terrein gevonden ook als er sprake is van meerdere soorten. Meerdere soorten kunnen goed samengaan. Echter als er meer soorten worden ingebracht zal er op den duur concurrentie tussen de soorten kunnen ontstaan, waardoor sommige soorten verdwijnen en andere gaan overheersen. Dit hoeft geen probleem te zijn, massaal voorkomen van Daslook is ook prachtig, maar het kan ongewenst zijn. Tuinieren in combinatie met verwildering is niet eenvoudig. Boeiend is dat elk terrein anders is. Dit maakt het een extra grote uitdaging om succes te hebben op een locatie.

Als een terrein in ‘balans’ is met een vast beheerspatroon en een goed ontwikkelde oudere vegetatie van stinzenflora is het beheer relatief eenvoudig. Als een terrein minder ‘stabiel’ is, hetzij doordat soorten het minder goed gaan doen, of doordat bepaalde soorten zich nog flink ontwikkelen is het vaak niet eenvoudig om een fraaie meer stabiele vegetatie te krijgen. 

We wensen jullie allen weer veel plezier in het nieuwe seizoen met stinzenplanten. In dit Stinzenflorajournaal schrijven we regelmatig over geschiedenis, beheer, onze eigen tuin Stinze-Stiens en wat we elders tegenkomen. Het is de moeite waard om op diverse terreinen te gaan kijken. De Stinzenflora-monitor die 9 februari weer van start gaat kan behulpzaam zijn wanneer waar te gaan genieten van deze ‘Hoorn des Overvloeds’.

Activiteiten

STINZE-STIENS STINZENFLORALEZING:

De 16de-eeuwse reis van de bostulp: van het Middellandse zeegebied naar de kasteeltuinen van Noord Europa.
door Anastasia Stefanaki 

19 februari 2022, 11.00 u. en 14.00 u.
Na iedere lezing: wandeling in de stinzenfloratuin bij het Doktershûs.
N.B. Door de slechte weersomstandigheden gingen de lezingen niet door. Deze vinden nu plaats op 23 april. De lezingen zijn volgeboekt.

Aan het begin van het stinzenplanten seizoen organiseert Stichting Stinze-Stiens een lezing over stinzenplanten. Anastasia Stefanaki vertelt het spannende verhaal van de Bostulp ‘going wild’. Ze is post-doc en heeft haar onderzoek naar de ‘Keningin fan de Stinzeblomkes’, de Bostulp, gedaan aan de Wageningen Universiteit. Het onderzoek is geïnitieerd en gefinancierd door Stinze-Stiens. Het onderzoek naar de geschiedenis van de introductie van de Bostulp in Noord-West Europa is inmiddels vrijwel afgerond. 

Voor het behoud van historisch waardevolle stinzenplanten vegetaties is historisch onderzoek van belang. De combinatie van historisch onderzoek met onderzoek naar oude populaties in tuinen en parkbossen en in het wild voorkomende planten met onderzoeksmethoden die kijken naar de genetica van een plant is een opkomend vakgebied. Plantmateriaal uit prachtige Herbaria uit de 16e eeuw zijn daarbij onmisbaar. Het kan inzicht geven in de genetische variatie van planten die op diverse plaatsen groeien en in hoeverre de planten die nu als stinzenplant zijn verwilderd overeenkomen met planten die in het wild groeien rond de Middellandse zee.

Info lezing:
19 februari 2022.
In verband met de coronamaatregelen houdt zij de lezing 2x: 11.00 u. en 14.00 u.
Na iedere lezing: wandeling in de stinzenfloratuin bij het Doktershûs.
N.B. Beide lezingen van 11.00 u. en 14.00 u. zijn volgeboekt.
Eventueel kun je een mail sturen om op een wachtlijst geplaatst te worden. Bij geen bericht is er geen plaats vrij gekomen.
Locatie: Pakhûs SOLO, Stiens.
Toegang gratis.
Aanmelden verplicht: (naam/tel.nr./woonplaats, aantal personen, tijdstip) via: info@stinze-stiens.nl
Aantal plaatsen is beperkt tot 15 personen max.
Coronatoegangsbewijs verplicht.

Stinze-Stiens:
Bezoekadres:
Doktershûs /Vlaskamptún, Smelbrêge 6, schuin tegenover de St. Vituskerk in het historische centrum
Pakhûs SOLO, Smelbrêge 9, tegenover de St. Vituskerk in het historische centrum
Toegang:  Groepsbezoek, activiteiten en ‘Open tuindagen’, zie agenda.
Parkeren: gratis in Stiens
Openbaar vervoer: Bus 60 of 154 vanuit Leeuwarden, Halte Langebuorren.
Stinzenflora-monitor: voor informatie klik hier, stinzenplanten in Noord-Nederland en Noord-Duitsland.