Plantenboeken | Stinze-Stiens

16 februari 2016

Van de Tún, Tuin en Vlechtheg volgens het boek ‘Succesvolle landbouw’ van Petrus de Crescentiis

© Willem van Riemsdijk

Ambrogio Lorenzetti, Het effect van goed bestuur op het platteland. Fresco . Sienna

Ambrogio Lorenzetti, Het effect van goed bestuur op het platteland. Fresco (detail). Palazzo Publico, Siena. Zichtbaar zijn de heggen om de landerijen met op regelmatige afstanden uitgegroeide bomen die dienen als geriefhout.
Afbeelding, bron: http://www.wga.hu/index1.html

Het woord tún (spreek uit tuun) refereert aan de omheining van een erf. Op Texel kennen we de tuunwallen. Dit zijn omheiningen bestaande uit een heuveltje van zoden die dienen als perceelsbegrenzing. Het woord tuin gaat terug op het woord tún, waarbij tuin nu het omheinde terrein aanduidt in plaats van de omheining zelf. De omheining van het terrein bestond vroeger in bepaalde streken uit vlechtheggen. Lees verder

27 februari 2015

Eeuwigdurende Lente en het Florilegium: Le Jardin du Roi …

© Willem van Riemsdijk

Pierre Vallet, Le jardin du Roy très chrétien Henry IV … dédié á la Royne, 1608. l.: Clusius r.: De Lobel

In de christelijke traditie is de oudste tuin de Hof van Eden, of de Paradijstuin. In deze tuin zouden de bomen het hele jaar door bloeien en vrucht dragen. Er zou een Eeuwigdurende Lente heersen. Lees verder

24 januari 2015

Christine Bertolf en Dodonaeus Netwerken in de zestiende eeuw

Chrysanth. Peruntanum. Dodonaeus R., Florum et coronariarum odoratarumque nonnullarum herbarum historia, Altera editio (1569)

In de zestiende eeuw waren er in Europa al veel tuinen van liefhebbers en plantenverzamelaars. Niet alleen vorsten en adel bezaten dergelijke tuinen, maar ook vooraanstaande burgers. Deze tuinenbezitters probeerden een zo groot en mooi mogelijke verzameling van planten te krijgen in hun tuin. In deze periode ligt ook het begin van de ‘moderne’ kruidenboeken (de Duitse kruidkundige Brunfels publiceert zijn kruidenboek in 1531, gevolgd door Bock en Fuchs, en iets later Dodonaeus, de Lobel en Clusius, alle drie geboren in de Zuidelijke Nederlanden). Bijzondere plantensoorten waren zeldzaam, kwamen soms van ver en waren ook kostbaar. Planten werden dan ook regelmatig gestolen. Je had een goed ontwikkeld netwerk van contacten nodig om aan bijzondere soorten te kunnen komen. Er was een levendige uitwisseling van plantmateriaal, zaden en bollen via deze netwerken van plantenliefhebbers, in een tijd waarin reizen veel ingewikkelder was dan nu. Lees verder

4 november 2014

Viglius en het Ayttablomke

© Willem van Riemsdijk

Viglius van Aytta (1507-1577). Frans I Pourbus genaamd de Oudere. 108 x 84 cm. Collectie: © Musée du Louvre/A. Dequier – M. Bard

De vroeg in het voorjaar bloeiende Winterakoniet, Eranthis hyemalis, behoort tot de stinzenflora. Deze plant komt onder andere in het wild voor in de heuvels van grote delen van Italië. De Winterakoniet heet in het Fries Ayttablomke. Volgens de lokale overlevering zou dit bolgewasje zijn ingevoerd door Viglius en aangeplant op de Aytta State in Swichum. De Aytta State was in bezit van de de familie van Viglius. Lees verder

29 april 2014

Munting slaat (post mortem) terug

Cyclamen Rotundifolium Maius Autumnale. Abraham Munting. Naauwkeurige Waarnemingen. Leiden, Utrecht,1696.

In een eerdere blog over plagiaat van De Koninglycke Hovenier (1676) van Cause, heb ik aangetoond dat de tekst van dit boekwerk een verkorte, vrijwel letterlijke versie is van het boek Waare Oeffening der Planten (1671/1672) van Abraham Munting, dat is herdrukt in 1682. Lees verder

21 maart 2014

Plagiaat van de Koninklijke Hovenier

Cyclamen en Keizerskroon (Corona Imperialis), Tulp (Tulipa). In: D. Cause, ‘De Koninglycke Hovenier’, 1676 (Amsterdam).

In de zeventiende eeuw zijn er veel bijzondere plantenboeken verschenen. In die tijd waren de titels van boeken veel langer dan wij tegenwoordig gewend zijn.

Een bekend en zeldzaam boek is ‘DE KONINGLYCKE HOVENIER AANWIJZENDE De Middelen om Boomen, Bloemen en Kruyden te Zaayen planten aen queeken en voort teelen. Met konstige kooperen platen verciert Door D.H. Cause’ uit 1676. Lees verder