Afgelopen week was het hoogtepunt van de bloei van de Bostulpen. Deze ‘Keningin fan de Stinzeblomkes’ is de icoon van de stinzenplanten in Friesland. Ze staan nu nog steeds mooi, maar ze zullen naar verwachting de komende week gaan uitbloeien net als bijvoorbeeld de Holwortel. Na de bloei worden zaaddozen gevormd waarin het zaad zich ontwikkelt. Dekema State stuurde een serie foto’s van de ontwikkeling van de Holwortel van zaailing in het eerste jaar tot een knolletje met een bloem in het vierde jaar.

Bloei: begin volop afnemend
Aanwezig: hier en daar regelmatig massaal

Stinzenflora-monitor Kalender 2020 week 16. Scroll horizontaal om alle planten te zien. Meer weten over een terrein of stinzenplant? Klik op de naam in de tabel.

De ontwikkeling onder de grond bepaalt het succes van wat we zien boven de grond. Net als bij de overige bol/knol gewassen gaat de energie in eerste instantie in de ontwikkeling van de knol/bol zitten en pas als deze ver genoeg ontwikkeld is kan de plant bloeien en zaad vormen. Dit illustreert ook dat voor een goede ontwikkeling van een stinzenplantenvegetatie ook bij goede omstandigheden deze pas goed zichtbaar wordt en hard kan gaan in een periode 4-10 jaar nadat de plant via zaad zich begon te vermeerderen. Veel bolgewassen nemen ook toe in hoeveelheid doordat elke bol wordt vervangen door meer dan één andere bol. Het gaat sneller naarmate er per bol meer nieuwe bolletjes worden gevormd. Deze manier van natuurlijke vermeerdering levert steeds grotere pollen met planten op, zoals soms goed te zien is bij Sneeuwklokjes.

 

Hoewel er nu veel stinzenplanten aan het uitbloeien zijn komen er ook weer andere soorten die gaan bloeien. In deze periode groeien echter ook het Fluitenkruid en Zevenblad hard en deze planten kunnen makkelijk de latere bloeiende Stinzenplanten verdringen of overgroeien. Als Fluitenkruid ongewenst is dan is bestrijding hiervan goed mogelijk. Als de plant vol in bloei staat moet je er voor zorgen dat de bloemen worden verwijderd door de bloemstengel net onder de bloemen af te breken. Dit kan met de hand, of door hoog met de bosmaaier of zeis af te maaien (methode tuinbaas Wim Hoogendam van Dekema State). De wortel sterft dan af en voedt het bodemleven. Dit is een veel elegantere en efficiëntere methode dan het ‘trekken’ van de plant met wortel en al.

Het Longkruid dat al enkele weken in bloei staat bloeit nog steeds volop en trekt ook de nodige verschillende soorten hommels en bijen aan. Deze plant kan ook vrij goed concurreren met andere planten.

De Daslook kan deze planten als de grond vruchtbaar is goed de baas. De komende week zal deze plant net als het Fluitenkruid gaan bloeien.

Een veld bloeiende Daslook is prachtig, maar deze plant kan alle andere stinzenplanten verdringen en net als bij het Corona virus is er sprake van een exponentiële fase. In het begin gaat de ontwikkeling langzaam. Bij de bloeiende Daslook ben je blij dat de plant het goed doet, maar als de ontwikkeling in het steile deel van de curve komt dan gaat het zo snel dat het te laat is om de kostbare vegetatie met stinzenplanten die nu overwoekerd wordt nog te redden. 

De komende week zullen ook de Boshyacinten volop in bloei komen. Als je de Boshyacinten wilt bevorderen is het zaak om het Fluitenkruid op de manier zoals hiervoor aangeven is te bestrijden anders krijg je alleen, een op zich ook mooie begroeiing met Fluitenkruid, maar zal er geen Boshyacint te zien zijn. De Boshyacint breidt zich in de natuur zeer langzaam uit en de plant is daarom ook een kenmerk van een oud bos. Als de plant zich eenmaal goed heeft ontwikkeld, is de bosbodem vaak geheel bedekt met het loof van de Boshyacint en het prachtige blauw van de bloemen.

De populaire Hyacinten in de 17e eeuw stammen af van de uit Turkije afkomstige Hyacinthus Orientalis (zie afbeelding hierboven). De vele cultivars van deze populaire plant overleven verwildering niet, in tegenstelling tot de Boshyacint die in België (zie afbeelding hierboven: Hyacinthus Belgicus) en Engeland in het wild voorkomen.

De Dichtersnarcis en het Haarlems klokkenspel zijn ook laat bloeiende soorten die de komende week naar verwachting in bloei komen. 

De Knikkende vogelmelk planten die van oudsher voorkomen op historische locaties zijn nu bijna uitgebloeid en vormen zaadknoppen. De variant die tegenwoordig wordt gekweekt bloeit echter veel later en die bloei moet nog beginnen.

Bij de Schierstins komt de Gewone vogelmelk steeds verder in bloei op een beschutte plek, veel eerder dan op de andere terreinen. De Kievitsbloemen raken inmiddels uitgebloeid.

Op Jongemastate staat de Keizerskroon (Fritillaria imperialis) er nog trots bij

en op verschillende locaties zijn bij tegenlicht de vlekjes op de schede van de bloeiende Gevlekte aronskelk prachtig te zien.

De natuur is momenteel prachtig en de bomen en struiken komen nu ook steeds meer in blad. De perenbomen staan in bloei en de appelbomen zullen mogelijk komende week gaan bloeien. Op veel terreinen met stinzenplanten staan ook de nodige vruchtbomen. Zowel Dekema State als Martenastate hebben mooie boomgaarden als onderdeel van het state terrein. In beide gevallen zijn deze boomgaarden jaren geleden opnieuw aangelegd en hebben zich nu mooi ontwikkeld. 

En dit prachtige weer leent zich ook voor een grote schoonmaak ….

 

ACTIVITEITEN

Vanwege het Corona virus hebben de deelnemers aan de Stinzenflora-monitor ieder een eigen beleid met betrekking tot toegankelijkheid, rondleidingen en activiteiten.
Je wordt geadviseerd de websites van de deelnemers te raadplegen.
De rubriek activiteiten binnen- en buitenland van de Stinzenflora-monitor laten wij ook om die reden voor dit seizoen vanaf heden vervallen.

Gegevens: zie TERREINEN.

NIEUWS

Op initiatief van It Fryske Gea en Stichting Martenastate komt op 23 april een geactualiseerde en uitgebreide versie van het boek Stinzenplanten in Fryslân uit bij Uitgeverij Noordboek Natuur, Gorredijk, (ISBN 978 90 5615 622 0) nu met de ondertitel:een voorjaarsfeest in het historisch groen. De 1e editie kwam uit in 2008. In het nieuwe boek wordt aandacht geschonken aan de verschillende stinzenplanten, het beheer en de rijke geschiedenis ervan. Het wordt een leerzaam en interessant hand- en kijkboek voor iedereen, die zich voor stinzenflora interesseert of die als vrijwilliger zich met stinzenplanten bezighoudt. De stinzenflora in Fryslân staat centraal, maar er is ook aandacht voor het landschap, de verschillende vindplaatsen van stinzenflora en de monumentale woningen van Friese adellijke families en notabelen. In het boek wordt ook het werk van de bekende stinzenflora-pionier D.T.E. van der Ploeg nader belicht.

In Tresoar in Leeuwarden, het informatie- en documentatiecentrum voor de geschiedenis van Fryslân, wordt op dit moment een tentoonstelling ingericht met de titel Friese schatten in het groen / Fryske skatten yn it grien met als ondertitel staten en stinzenflora in Fryslân. Aanvullende informatie over de opening volgt op een later moment.  

It Fryske Gea heeft een mooi jubileumnummer uitgegeven ter gelegenheid van het 90-jarig bestaan: ‘Lang leve de Friese natuur, al 90 jaar  zorg voor onze natuur’. In dit zeer lezenswaardige magazine wordt Stefien Smeding, medewerker Cultuurhistorie en Erfgoed van It Fryske Gea, geïnterviewd over de stinzenplanten: ‘Uitbundige bloemenpracht zorgt voor lentekriebels’ met daarbij een aantal ‘Stinzenweetjes’. De tekst op pp. 12 en 13 is geïllustreerd met fraaie foto’s. It Fryske Gea heeft een aantal terreinen met stinzenplanten in bezit. De belangrijkste zijn Jongemastate in Raerd en het Van Coehoornbos in Wyckel, en sinds 2000 beheert IFG Park Martenastate voor Stichting Martenastate. Dit laatste is een van de vijf toplocaties in Nederland voor stinzenplanten volgens FLORON (Floristisch Onderzoek Nederland).

Op 25 maart werd in BinnensteBuiten (KRO.NCRV), 18.45 u. NPO2 aandacht besteed aan Buitenplaats Philippusfenne, het statige voormalige notarishuis met de prachtige tuin die vooral bijzonder is vanwege de stinzenplanten. Philippusfenne is een van de vijf landelijke stinzenflorahotspots van Nederland volgens FLORON. Eigenaren Mattie en Luuk wonen er na ruim 40 jaar nog steeds met veel plezier en genieten van al het moois in hun tuin. Nou ja van bijna alles, want van één stinzenplant heeft Mattie spijt als haren op haar hoofd dat ze het geplant heeft… Terugkijken? Klik hier.

De KNNV Uitgeverij heeft op 14 februari de Basisgids Stinzenplanten gepresenteerd, een ‘boek voor in de binnenzak’ in aansluiting op de eerder uitgebrachte gelijknamige app (gratis te downloaden alleen voor Android). ‘Welke soorten tot de stinzenplanten behoren is geen vast gegeven. De lijjst van stinzenplanten is voortdurend in ontwikkeling geweest’, zo wordt verteld in de inleiding. De gids kiest voor 120 soorten. De gids wil een bijdrage leveren aan het behoud en waardering van dit waardevolle culturele erfgoed. Nadruk ligt op de fraaie en gedetailleerde kleurenfoto’s, aangevuld met duidelijke beschrijvingen over onder andere grootte en bloeitijd.
Af en toe wordt er wat vermeld over het tijdstip van introductie van deze planten in Nederland, zonder bronvermelding. Helaas is deze beperkte informatie soms onjuist. Bij het Haarlems klokkenspel, een van de iconen van de stinzenplanten, wordt gemeld dat de plant al gekweekt zou zijn in 1594. Recent is er juist meer bekend geworden over de interessante geschiedenis van deze plant. Het is dit jaar 300 jaar geleden dat de plant in 1720 door Boerhaave voor het eerst werd beschreven.  Klik hier voor artikel hierover in de rubriek ‘Geschiedenis’ op de Stinzenflora-monitor.

FLORON heeft een Engelstalige samenvatting van de Botanische hotspots in boekvorm uitgegeven, waarin ook de 2 hotspots ‘stinzenbos’ in Friesland, Martenastate en Philippusfenne, zijn opgenomen: L.B. Sparrius, D.D. van der Hak, Important Plant Areas. Botanica hotspots in The Netherlands, 2019. De online interactieve versie is te vinden op de website ‘verspreidingsatlas’, soortgroep/biotoop ‘vaatplanten/stinzenbossen’. Klik hier.

Het Lentenummer van het tijdschrift OASE is geheel gewijd aan ‘Stinzenplanten en Voorjaarsbloeiers’. Interessante wetenswaardigheden over Stinzenplanten als historische begroeiing, het Haarlems klokkenspel , de diversiteit van Sneeuwklokjes, het beheer van stinzenplanten en over zelf aan de slag gaan met verwilderingsgbollen. Veel media besteden aandacht aan stinzenplanten, ook de vakbladen zoals Tuin en Landschap waarin Heilien Tonckens als ‘Groen Gast’ enthousiast vertelt zoals we van haar gewend zijn.

 

• Volgende: Stinzenflora-monitor 2020: Kalender week 17
• Vorige: Stinzenflora-monitor 2020: Kalender week 15