Het verschil in wat waar bloeit is nu in alle opzichten heel groot. Bij Dekema State staan Sneeuwklokjes en Bonte krokus op een weitje nog mooi te bloeien, terwijl de Sneeuwklokjes op veel terreinen al helemaal zijn uitgebloeid en je al de zaaddozen kunt zien.

Bloei: begin volop afnemend
Aanwezig: hier en daar regelmatig massaal

Stinzenflora-monitor Kalender 2020 week 10. Scroll horizontaal om alle planten te zien. Meer weten over een terrein of stinzenplant? Klik op de naam in de tabel.

Tot nu toe worden er nog steeds geen of vrijwel geen hommels of bijen gesignaleerd. De temperaturen zijn laag en vaak waait het hard. Dat is niet gunstig voor de bloei van de krokussen en niet gunstig voor de insecten. Dat de Sneeuwklokjes toch zaad lijken te zetten kan komen omdat ze ook elkaar kunnen bevruchten doordat de wind het stuifmeel verspreid. Op die manier kunnen de Sneeuwklokjes bevrucht raken zonder tussenkomst van insecten. Aan wind hadden we de afgelopen tijd geen gebrek. Of we nog behoorlijk wat zaad krijgen van de krokussen moeten we afwachten. Ook voor de Winterakonieten is de verwachting dat er dit jaar niet veel zaad zal worden geproduceerd. Hoewel de meeste vroege voorjaarsbloeiers van bol of knol gewassen zich ook kunnen vermeerderen door vegetatieve vermeerdering van de bollen en knollen, krijg je het mooiste verwilderingseffect als de planten zich uitzaaien. Als de condities van de grond, vocht, licht etc. gunstig zijn kunnen de planten zich door zaad redelijk snel over grotere oppervlakte uitbreiden.

Als het zaad geen mierenbroodjes heeft -een voedselrijk aanhangsel dat de mieren graag eten- en vrij zwaar is, wordt het moeilijker verspreid door zaad en komen de nieuwe plantjes vlak bij de oude op. Op die manier gaat de uitbreiding erg langzaam. Dit geldt bijvoorbeeld voor het Lenteklokje en de Boshyacint. Zaad van de Kievitsbloem wordt in de natuur verspreid doordat ze vaak in uiterwaarden groeien die af en toe overstroomd raken, waardoor de zaden zich over een groter oppervlak kunnen verspreiden. Bij zaad met het mierenbroodje, zorgen de mieren voor verspreiding van het zaad. Belangrijk is dus voor verwildering: optimale condities voor kieming van het zaad, geschikte bodem en standplaats, zaadvorming en verspreiding van zaad op welke manier dan ook. Als alles ‘klopt’ krijg je al redelijk snel in 10-20 jaar een behoorlijk effect. Hoe minder factoren gunstig zijn, des te slechter zal het gaan en vaak komt er helaas maar weinig terecht van goed bedoelde aanplant van stinzenplanten.

Het grote verschil in bloeitijd van bijvoorbeeld de Sneeuwklokjes momenteel kan ook verschillende oorzaken hebben. De standplaats kan een effect hebben, maar ook kunnen er verschillende variëteiten Sneeuwklokjes zijn die een wat andere bloeitijd hebben. Als de diversiteit homogeen verspreid over het terrein zich voordoet, zoals bij de Weem in Warffum of op Jongemastate, dan krijg je dat je gedurende een lange periode van een tapijt bloeiende Sneeuwklokjes kunt hebben. Om een mooi beeld te krijgen wil je dan wel dat het blad en de bloem van de verschillende variëteiten op elkaar lijken, anders krijg je juist een heel onrustig beeld wat over een groter oppervlak niet zo mooi is.

Wat we nu ook zien en ook al eerder hebben vermeld is dat je nu soorten tegelijk in bloei ziet die normaliter niet tegelijk bloeien. Nu zien we op sommige plaatsen nog bloeiende sneeuwklokjes naast bloeiende Holwortel,  bij Dekema State zelfs de eerste knoppen in de Bostulp op 28 februari met twee knoppen aan een plant, wat ook al normaliter niet veel voorkomt. Bostulpen in bloei verwacht je april en niet eind februari! Op Hackfort bloeit het Zomerklokje wat we ook elders al gesignaleerd hebben.

Ook komen er nu al en bloeiende Gele anemonen voor. Dit is allemaal zeer ongebruikelijk.

Bij de Schierstins is aan de overzijde bij de pastorie een combinatie te zien van bloeiende Geelster, Voorjaarshelmbloem met de Bonte krokus op de achtergrond.

Het zeer natte weer is voor sommige planten weer gunstig. Bij Hackfort zie je nu bloeiende Wilde narcis in een kletsnat weitje. Deze plant houdt van vochtige wat voedselrijkere weiden als milieu en dat is precies waar ze nu mooi staan te bloeien.

We waren recent ook in het oorspronkelijk door Roodbaard aangelegde park Heremastate in Joure. Dit is een fraai park waar vroeger heel veel Bonte krokus voorkwam. Door te hoge betreding en bouwactivietiten in de omgeving was deze stinzenplantenvegetatie sterk achteruit gegaan. Een aantal jaren geleden is het hele park opgeknapt, geadviseerd (2013) door bureau NO.ORDPEIL. Men wil ook meer stinzenflora in het park.

Doordat het beheer nu beter is afgestemd op de planten komen de krokussen op een aantal plekken weer goed terug. Ook heeft men veel soorten opnieuw aangeplant. De nieuwe aanplant was op veel plekken wel aanwezig, maar breidt zich maar weinig uit, of gaat deels zelfs achteruit. De recreatiedruk in zo’n openbaar park is vaak een probleem. Men mag niet buiten de paden, honden mogen niet los, maar lang niet iedereen houdt zich daar aan. Er is een hele hoge kunstmatige heuvel in het park. Dat is een aardig 19e eeuws element, maar als mensen er vanaf hollen of fietsen, dan heeft de vegetatie wel veel te leiden. Met de nodige deskundigheid en aandacht kun je in zo’n park mooie resultaten bereiken wat stinzenflora betreft, maar het is zeker niet eenvoudig.

Onze correspondent voor de Martenatuin, Ben Bruinsma, is vorige week met mensen van het “Levend archief” in Friesland bij een aantal terreinen wezen kijken naar de stinzenflora. Ze zijn geweest bij de Martenatuin, bij Poptaslot, Schatzenburg, St. Vituskerkhof Stiens, Martenastate en Dekema State. Het Levend Archief wil de genetische diversiteit van wilde planten veilig stellen door zaden te verzamelen van inheemse plantensoorten en deze op te slaan in de Nationale Zadencollectie. Over de vraag in hoeverre de stinzenplanten in deze collectie horen, kan men discussiëren, omdat ze vaak niet horen tot onze wilde planten, maar wel elders in Europa in het wild voorkomen. Met name populaties die al heel oud zijn en zich niet of nauwelijks hebben vermengd met andere variëteiten zijn voor cultuurhistorisch onderzoek uiterst interessant. In Utrecht doet men nu onderzoek naar de genetische eigenschappen van sneeuwklokjes van populaties waarvan we weten dat die al vrij oud zijn en die worden vergeleken met planten die elders in Europa in het wild voorkomen (zie Tijdschrift Oase nr. 117 Lente ’20, pp. 12 en 13).

ACTIVITEITEN*

De deelnemers aan de Stinzenflora-monitor organiseren in het stinzenflora seizoen verschillende activiteiten. De activiteiten die nu bekend zijn worden hier onder vermeld. ‘Open tuinen’ bij particuliere tuinbezitters worden vaak kort van te voren vermeld in deze kalender en op de websites van de deelnemers. Openstelling is afhankelijk van de bloei van de stinzenplanten en het weer.
Voor mogelijkheden van (groeps)bezoek kunt u contact opnemen met de betreffende deelnemer. Gegevens: zie TERREINEN.

Voor in de agenda*:

Activiteiten deelnemers Stinzenflora-monitor in maart:

Martenastate Koarnjum.  7, 14, 21, 28 maart, 10.00 – 11.30 u. Belevingswandeling Stinzenflora, en 21 maart, 13.30. – 15.30 u. fotocursus stinzenflora. Voor prijzen en aanmelding zie de website http://www.martenastate.nl en van It Fryske Gea. www.itfryskegea.nl/activiteiten

Vier het voorjaar op Hackfort. Nu de temperatuur stijgt, steken op Hackfort de voorjaarsbloeiers hun kopjes boven de grond. Een teken dat de lente in aantocht is. Om dat te vieren, zetten de boswachters op zondag 8 maart van 10:30 tot 14:30 uur de poorten van het voorplein bij kasteel Hackfort open. Zo kan je extra genieten van de krokussen en sneeuwklokjes op het voorplein. De boswachters verwelkomen je en het beplantingsplan van voorplein en parkbos ligt ter inzage. Tegen betaling kan je mee met korte excursies (vol is vol) of zelf op zoek naar voorjaarsbloeiers met een handige zoekkaart (alleen contante betaling mogelijk). Bezoek van het voorplein is gratis.

Voorjaarsbloeiers op Hackfort. 15-03, 29-03, 14.00 u. Samen met de boswachter ontdek je de mooiste voorjaarsbloeiers op landgoed Hackfort. Is het nou het lenteklokje of het zomerklokje? En wat is het verschil tussen het vingerhelmplantje en de holwortel? De boswachter vertelt je het graag tijdens deze heerlijke voorjaarswandeling! Welke voorjaarsbloeiers er te zien zijn, is altijd afwachten. Zeker nu de temperatuur al zo vroeg aangenaam hoog is. De bloemen komen ieder op hun eigen moment in bloei tussen februari en mei. Voor prijzen en aanmelding: klik hier.

Activiteiten deelnemers Stinzenflora-monitor in april:

Voorjaarsarrangement* ‘Eeuwigdurende Lente’. Op zaterdag 11 april (van 10.30 u. tot 16.30 u.) worden onder leiding van een gids achtereenvolgens drie prachtige stinzenfloraparken bezocht, te weten Stinze Stiens (www.stinze-stiens.nl), Martenastate (www.martenastate.nl) en Dekemastate (www.dekemastate.nl).  Het vervoer is deze dag  op eigen gelegenheid, het liefst per fiets. Deze geheel verzorgde dag (kosten € 35,-p.p.) is inclusief de lunch en koffie of thee in de ochtend en een hapje en drankje in de middag. Boekingen verlopen via informatie@tunmanswente.nl
*Het arrangement kan bij onvoldoende aanmeldingen worden geannuleerd.

Dit arrangement kan ook op aanvraag voor groepen worden geboekt op andere momenten in het seizoen (deelname minimaal 12 personen, duur 10.30 u. – 15.30 u.). Denkt u aan een familie- of bedrijfsuitje dan kan dit op afspraak tegen meerkosten vervoer door een paardentram (deelname minimaal 20 personen).

Dekema State Jelsum. Museumweekend 25 en 26 april. Tijdens de Voorjaarsfair op 2 mei maak je met een stinzenplantenzoekkaart zelf een rondgang en is er een lezing over (lei)fruit door tuinbaas Wim Hoogendam. Voor prijzen, openingstijden, activiteiten en arrangementen, zie de website. www.dekemastate.nl

Martenastate Koarnjum. Vrij toegankelijk. ( www.martenastate.nl ) 5, 13, 18, 25 april, 10.00 – 11.30 u. Belevingswandeling Stinzenflora, en 13 april, 9.30 – 11.30 u. fotocursus stinzenflora. Voor prijzen en aanmelding zie de website http://www.martenastate.nl en van It Fryske Gea. www.itfryskegea.nl/activiteiten

NIEUWS

Op initiatief van It Fryske Gea en Stichting Martenastate komt op 17 april een geactualiseerde en uitgebreide versie van het boek Stinzenplanten in Fryslân uit bij Uitgeverij Bornmeer (1e editie 2008), nu met de ondertitel: een voorjaarsfeest in het historisch groen. In het boek wordt aandacht geschonken aan de verschillende stinzenplanten, het beheer en de rijke geschiedenis ervan. Het wordt een leerzaam en interessant hand- en kijkboek voor iedereen, die zich voor stinzenflora interesseert of die als vrijwilliger zich met stinzenplanten bezighoudt.
De stinzenflora in Fryslân staat centraal, maar er is ook aandacht voor het landschap, de verschillende vindplaatsen van stinzenflora en de monumentale woningen van Friese adellijke families en notabelen. In het boek wordt ook het werk van de bekende stinzenflora-pionier D.T.E. van der Ploeg nader belicht.
In Tresoar in Leeuwarden, het informatie- en documentatiecentrum voor de geschiedenis van Friesland, opent medio april een tentoonstelling met de titel Friese schatten in het groen / Fryske skatten yn it grien met als ondertitel staten en stinzenflora in Fryslân.

De KNNV Uitgeverij heeft op 14 februari de Basisgids Stinzenplanten gepresenteerd, een ‘boek voor in de binnenzak’ in aansluiting op de eerder uitgebrachte gelijknamige app (gratis te downloaden alleen voor Android). ‘Welke soorten tot de stinzenplanten behoren is geen vast gegeven. De lijjst van stinzenplanten is voortdurend in ontwikkeling geweest’, zo wordt verteld in de inleiding. De gids kiest voor 120 soorten. De gids wil een bijdrage leveren aan het behoud en waardering van dit waardevolle culturele erfgoed. Nadruk ligt op de fraaie en gedetailleerde kleurenfoto’s, aangevuld met duidelijke beschrijvingen over onder andere grootte en bloeitijd.
Af en toe wordt er wat vermeld over het tijdstip van introductie van deze planten in Nederland, zonder bronvermelding. Helaas is deze beperkte informatie soms onjuist. Bij het Haarlems klokkenspel, een van de iconen van de stinzenplanten, wordt gemeld dat de plant al gekweekt zou zijn in 1594. Recent is er juist meer bekend geworden over de interessante geschiedenis van deze plant. Het is dit jaar 300 jaar geleden dat de plant in 1720 door Boerhaave voor het eerst werd beschreven.  Klik hier voor artikel hierover in de rubriek ‘Geschiedenis’ op de Stinzenflora-monitor.

FLORON heeft een Engelstalige samenvatting van de Botanische hotspots in boekvorm uitgegeven, waarin ook de 2 hotspots ‘stinzenbos’ in Friesland, Martenastate en Philippusfenne, zijn opgenomen: L.B. Sparrius, D.D. van der Hak, Important Plant Areas. Botanica hotspots in The Netherlands, 2019. De online interactieve versie is te vinden op de website ‘verspreidingsatlas’, soortgroep/biotoop ‘vaatplanten/stinzenbossen’. Klik hier.

Het Lentenummer van het tijdschrift OASE is geheel gewijd aan ‘Stinzenplanten en Voorjaarsbloeiers’. Interessante wetenswaardigheden over Stinzenplanten als historische begroeiing, het Haarlems klokkenspel , de diversiteit van Sneeuwklokjes, het beheer van stinzenplanten en over zelf aan de slag gaan met verwilderingsgbollen. Veel media besteden aandacht aan stinzenplanten, ook de vakbladen zoals Tuin en Landschap waarin Heilien Tonckens als ‘Groen Gast’ enthousiast vertelt zoals we van haar gewend zijn.

Stinzenflora landelijk

De Botanische Tuinen Universiteit Utrecht houden op 15 maart van 10.00 u. – 15.00 u. een studiedag Stinzenplanten onder leiding van hortulanus Gerard van Buiten. Informatie klik hier.

Stinzenflora internationaal

Krokusblütenfest, Husum. Het kasteelpark in Husum (Noord-Duitsland) is bekend vanwege zijn prachtige krokusvegetaie. Deze kasteeltuin is een parkbos van 5 hectare. De oorsprong van de krokussen in Husum is niet bekend en net als in Nederland zijn er allerlei legenden in omloop. In 1878 is het huidige park aangelegd door de tuinarchitect Rudolph Jürgens als stadspark voor de stad Husum. De eerste schriftelijke melding van de krokussen is van de schrijver Theodor Storms in 1886. Recent onderzoek heeft de krokus die daar groeit benoemt als Crocus neglectus. Als de krokussen bloeien is het een spectaculair gezicht. Regelmatig wordt de stand van de bloei op een website weergegeven. Klik hier. Op 21 en 22 maart organiseert men het Krokusblütenfest. Dat lijkt wat laat, gezien de vroege bloei dit jaar. Voor informatie klik hier.
Het nabijgelegen St. Jürgen Friedhof is ook een bezoek waard.

Scillablüten-Fest, Hannover. 22 maart. In Hannover wordt jaarlijks het feest van de Sterhyacint, de Scilla siberica gevierd. Op het Lindener Berg begraafplaats bloeit een zee van deze prachtig blauwe bloemen: het ‘blauwe wonder’ wordt het wel genoemd. In 1862 werd deze begraafplaats aangelegd en in 1965 was hij voor het laatst als zodanig in gebruik. Het ca. 6 ha. grote gebied staat dan in volle bloei. Voor informatie klik hier of hier. Er is ook een feest ‘Das Blaue Wunder’ in dit stadsdeel van Hannover. Dit is echter een ondernemersinitiatief met een koopzondag maar dit valt niet per definitie samen met het ‘Scillablüten-Fest’. De datum wordt bekend gemaakt als de massale bloei verwacht kan worden, dit jaar op 29 maart. Informatie klik hier.

Stinzenflora in een (semi)natuurlijke omgeving

Voor wie stinzenflora wil bekijken in de (semi) natuurlijke omgeving zijn enkele mooie locaties te noemen. Voor de Winterakonieten is een bezoek aan Closewitz (D) bij Jena aan te bevelen. Op de website werd zelfs een ‘Wintelings-Wochenende’ met ‘Kaffee und selbstgebackenen Kuchen’ vermeld maar dit konden we nu niet vinden. Voor informatie klik hier. Lenteklokken bloeien fraai in het Isserstedterholz en bij Großschwabhausen (D). Voor informatie klik hier. Bij Bad Iburg in het Naturwald Großer Freeden ontdekten we begin april 2016 veel Holwortel en verder Bosgeelster terwijl ook de Bosanemonen bloeiden.

Wij (Stinze Stiens) maakten eens een reis in Slovenië en berichtten enkele malen daarover in de Stinzenflora-monitor Kalender 2018 week 14 en 15. Paul Veenvliet, een Nederlander die al ruim 20 jaar in Slovenië woont en daar zijn bureau voor natuurreizen heeft opgezet ‘Nature in colour’, neemt je mee naar prachtige plekken. Bijzonder is dat veel tegelijk bloeit, afhankelijk van de hoogte en natuurlijke situatie. Voor informatie en een impressie klik hier.

De latere bloeiers, Wilde hyacinten,  Bostulp en dichtersnarcis zijn de volgende locaties aan te bevelen. Behalve in Engeland is dichterbij het Hallerbos in België bekend: klik hier. De Dichtersnarcis zagen wij (Stinze Stiens) in de bergen boven Vevey in Zwitserland: klik hier. Zowel op de website van het Hallerbos als die van de narcissen wordt de stand van de bloei bijgehouden.

• Volgende: Stinzenflora-monitor 2020: Kalender week 11
• Vorige: Stinzenflora-monitor 2020: Kalender week 9