Dit is alweer het laatste bericht van dit seizoen van de Stinzenflora-monitor. Het toenemende bezoek aan de verschillende parktuinen en landgoederen en stimulerende discussies met bezoekers enthousiasmeren om verder te gaan. Dit project kan echter alleen draaien met medewerking van de correspondenten die ons elke week de informatie en foto’s toesturen die wij verwerken en aanvullen voor de monitor. We willen bij deze al deze correspondenten hartelijk danken voor hun wekelijkse enthousiaste bijdrage. Ook na de komende week is er nog veel te beleven op de diverse terreinen, maar wij zijn nu even toe aan vakantie.

De Boshyacinten en de Spaanse hyacint, die er veel op lijkt, staan nog volop te bloeien op diverse terreinen. Hackfort meldt: ‘Langs verschillende paden kleuren de bermen blauw van de Boshyacinten. Samen met witte wolken Grote muur en Lelietjes van Dalen is het een prachtig schouwspel. Op enkele plekken bloeit de roze variant en heel af en toe een witte hyacint. Langs de grote oprijlaan zijn de Spaanse hyacinten nu in het begin van de bloei.’

En bij Stinze Stiens begint een paars zweem te ontstaan rond de Prachtframbozen. Hopelijk breiden ze zich volgend jaar nog meer uit.

Mooie stinzenflora komt ook buiten Friesland (en Hackfort) voor. We verwijzen af en toe naar andere specifieke vindplaatsen. Dit keer willen we wijzen op park Sorghvliet in Den Haag. Een prachtig oud landschapspark van 25 ha met veel stinzenplanten. Het park is alleen toegankelijk met een geldige jaarkaart:  https://www.rijksvastgoedbedrijf.nl/vastgoed/vastgoed-in-beheer/den-haag-park-sorghvliet. Het park gaat terug tot 1643 toen Jacob Cats een boerderij met drie ha. grond kocht en het Catshuis liet bouwen. In de loop van de tijd is dit terrein door verschillende eigenaren flink uitgebreid met op het hoogtepunt 600 ha. Het park was eerder in formele Franse stijl aangelegd en werd later veranderd in een Engelse landschapsstijl, zoals zoveel van dit soort terreinen in Nederland. Net als op Martenastate zijn in de huidige situatie nog kenmerken van beide stijlen te herkennen. In dit soort oude parkbossen kan de stinzenflora zich optimaal ontwikkelen mits het beheer in de loop der tijd dit proces heeft ondersteund. De Wilde hyacint groeit hier prachtig op een open plek in het bos. Dit is weer een heel ander beeld dan de hyacinten in het Hallerbos bij Halle in België, maar beide voorbeelden zijn prachtig. Dit soort beelden kan een inspiratiebron zijn voor elke beheerder van het ‘eigen’ terrein om te bezien hoe de eigen situatie mogelijk kan worden geoptimaliseerd. De kunst of uitdaging is niet om van het terrein een soort Keukenhof te maken, waar alles er prachtig bij ligt maar dat ver afstaat van een (semi-)natuurlijk beeld. Het gaat erom een situatie te creëren die dichter staat bij de manier zoals die zich heeft kunnen ontwikkelen op een park als Sorghvliet. Menselijk ingrijpen is ook hier essentieel geweest voor het resultaat, maar het resultaat wordt mede sterk beïnvloed door natuurlijke processen waardoor dit fraaie semi-natuurlijke beeld ontstaat van een vegetatie die zich optimaal heeft kunnen ontwikkelen op een flinke schaal.

Er zijn ook interessante ontwikkelingen op diverse terreinen wat betreft het Haarlems klokkenspel. Het Haarlems klokkenspel (Saxifraga granulata ‘Plena’) is een oude gekweekte variant van de Knolsteenbreek (Saxifrage granulata), een plant die in het wild voorkomt. Het Haarlems klokkenspel heeft gevulde bloemen. Beide soorten kunnen zich vermeerderen door de verspreiding van kleine knolletjes. Beide soorten hebben kleine blaadjes die dicht bij de grond zitten. De Flora Batava noemt de Knolsteenbreek, ‘Knollige steenbreek’, maar ook ‘Haarlems klokkenspel’ en verwijst o.a. naar Kornjum als vindplaats met als referentie de Flora Frisica. In de Flora Frisica verwijst Bruinsma naar de Leeuwarder apotheker T.T. Hinxt wat betreft deze vindplaats van de Knolsteenbreek. Voor de Prinsentuin in Leeuwarden noemt de Flora Frisica van Bruinsma Hinxt en zichzelf (Bruinsma) als bron, met daarbij de vermelding dat het daar om de gevulde variant gaat (fl. plenis). De vraag is dus of de Flora Frisica een foutje heeft gemaakt, dat overgenomen is door de Flora Batava wat betreft Kornjum als vindplaats of dat er toen bij Kornjum de Knolsteenbreek groeide en niet het Haarlems klokkenspel.

In de Afbeeldingen der Artseny-gewassen uit 1800 wordt de Knolsteenbreek overigens ‘Korrelig steenbreek’ genoemd.

Op Martenastate komt langs het Lindenlaantje al heel lang een zeer mooie vegetatie van het Haarlems klokkenspel voor. Dit laantje wordt aan twee kanten door sloten omgeven. Recent zijn alle vijvers en sloten uitgebaggerd en de oevers verstevigd om afkalving te voorkomen. Bij deze operatie is de vegetatie van het Haarlems klokkenspel voorzichtig verwijderd en op een plek in de buurt tijdelijk gedeponeerd. Germ Althuizes, al ruim 30 jaar vrijwilliger op Martenastate en voormalig bestuurslid, heeft zich veel zorgen gemaakt bij de hele operatie en ervoor gezorgd dat het hele proces zo goed mogelijk is verlopen. Na voltooiing van de werkzaamheden aan de oevers is er verse grond op deze bermen gekomen en is de vegetatie weer voorzichtig teruggeplaatst. Vorig jaar was het eerste jaar van de bloei na herplaatsing. De vegetatie zag er vrij goed uit, maar het leek er wel op dat er meer ruigtevegetatie kwam zoals Fluitenkruid en Paardenbloemen. Dit jaar is in het voorjaar het Fluitenkruid voorzichtig uitgestoken. Momenteel is de vegetatie op die plek mooier dan ooit, hoewel de Paardenbloemen nog wel aanwezig zijn. Opvallend is dat op de plek waar de vegetatie tijdelijk heeft gelegen een nieuwe plek zich ontwikkelende vegetatie van Haarlems klokkenspel bevindt. Deze risicovolle operatie lijkt dus zelfs een verbetering op te leveren ten opzichte van de oude situatie. De komende week kunt u de situatie zelf nog gaan bekijken.
Een andere nieuwe beheersmaatregel op Martenastate is dat vorig najaar op diverse plaatsen bagger uit de vijvers is opgebracht in een dunne laag. Het lijkt er op dat dit een positief effect heeft gehad. De stinzenplanten doen het hier en daar beter terwijl er geen ongewenste verruiging is opgetreden.

De Schierstins meldt dat het Haarlems klokkenspel zich daar spontaan heeft uitgebreid. Bij de Schierstins bloeien trouwens zowel de Knolsteenbreek als het Haarlems klokkenspel, zodat u daar het verschil in beide varianten goed kunt zien.

De Donkere ooievaarsbek (Geranium phaeum) wordt ook wel tot de stinzenplanten gerekend. Deze soort bloeit nu en wordt veel bezocht door diverse soorten hommels. Hij komt voor bij Dekema State, Hackfort, Jongemastate, de Schierstins en Stinze-Stiens. Net als veel andere soorten stinzenplanten kan deze soort zich flink uitbreiden als de omstandigheden gunstig zijn voor de soort. Op Hackfort zijn vele soorten nog in bloei omdat men er bij het aanplanten bewust naar heeft gestreefd dat er gedurende langere tijd veel te bleven is. Behalve de Donkere ooievaarsbek bloeit daar o.a. de Dichtersnarcis nog volop.

Tot slot nog enkele foto-impressies van andere (begeleiders van) stinzenplanten op de verschillende locaties. Klik vooral op de foto’s om ze te vergroten en beter de bekijken. De Adderwortel is één van de late bloeiers. ‘De perken Adderwortel staan er goed bij’ meldt Jongemastate. Bij Stinze Stiens is de eerste in bloei terwijl hij ook Martenastate de eerste bloemen laten zien en de Schierstins volle bloei meldt. Maar ook andere bloeiers van dit moment willen we u in deze laatste ‘Kalender’ van dit seizoen niet onthouden. Een mooie zomer toegewenst en tot volgend jaar!

Mededelingen:

Stinze Stiens: Op 15 maart vertelden in het programma BinnensteBuiten (KRO-NCRV)  Trudy en Willem over tuinarchitect Gerrit Vlaskamp, over de stinzenblomkes in hun tuin in Stiens en op het St. Vituskerkhof. De uitzending terugzien? Klik hier.

De Museumfederatie Fryslân biedt een nieuw lesprogramma aan voor onder- midden- en bovenbouw van het Primair Onderwijs: Stins! ‘Friese kastelen en hun bijzondere bewoners’. Hierin is ook aandacht voor de stinzenplanten. De Stinzenflora-monitor heeft hieraan bijgedragen door informatie en foto’s ter beschikking te stellen. Stins! is een project van Stichting Staten & Stinzen, Landschapsbeheer Friesland, Museumfederatie Fryslân, Steunpunt Monumentenzorg Fryslân en Keunstwurk. Het hele lesprogramma is te bekijken via deze link. Voor een beschrijving klik hier.

• Volgende: Stinzenflora-monitor: Kalender 2018
• Vorige: Stinzenflora-monitor 2017: Kalender week 18