Martenastate, een veldboeket met bostulpen, boterbloem, paardenbloem en fluitenkruid.

Martenastate, ‘een veldboeket met bostulpen, boterbloem, paardenbloem en fluitenkruid’, aldus correspondent/fotograaf Sjoerd Hogerhuis..

Het was weer eens een koud weekje met niet al te veel zon. Daardoor bloeit her en der de Bostulp nog prachtig bij Martenenastate en Dekemastate, terwijl het op de meest zonnige plekken al uitgebloeid is. Nu bloeit ook het Haarlems klokkenspel. Dit staat al jaren mooi langs een Lindelaantje bij Martenastate. Bij Dekema state is recent wat Haarlems klokkenspel aangeplant. In de berm bij de Harstastate in Hegebeintum staat ook altijd een hele mooie plek.

Stinzenflora-monitor Kalender 17.18 Klik op afbeelding om te vergroten

Stinzenflora-monitor Kalender 17.18 Klik op afbeelding om te vergroten

Het Zevenblad groeit nu echter ook hard, net als het Fluitenkruid. Het Zevenblad is een plant die bij het stinzenplanten milieu hoort. Idealiter komt de plant vrij laat in het groeiseizoen op zetten en blijft hij bescheiden van omvang zodat de latere stinzenplanten er niet door gehinderd worden. Hoe vruchtbaarder de grond is wat betreft stikstof des te eerder gaat hij groeien en des te groter wordt de plant. De uitdaging voor de beheerder van een stinzenplanten-terrein is dus om er voor te zorgen dat het Zevenblad niet te agressief wordt, maar dat valt niet mee in de praktijk, vooral niet als de situatie al te vruchtbaar is. Het is wel zaak om te voorkomen dat de grond niet te veel wordt verrijkt. Toevoegen van organisch materiaal is goed voor de grond en de bollen, maar gebruik altijd stikstofarm materiaal, zoals bladcompost of bagger uit een vijver en gebruik ook niet te veel tegelijk. Daslook houdt ook van een grond met wat meer stikstof. In een arme grond blijft de plant klein, maar net als het Zevenblad kan hij forse afmetingen bereiken als de grond (te) vruchtbaar is. Er zijn situaties waarin het Zevenblad nog harder groeit dan Daslook en over de Daslook heen groeit.

Daslook bij Dekema State

Daslook bij Dekema State

Er zijn echter ook situaties waarin je een gesloten vegetatie van niet al te hoge Daslook kunt krijgen en dan is er in deze tijd een zee van mooie witte bloemen te zien, wat op bepaalde plekken heel aantrekkelijk kan zijn. Bij Dekemastate en Jongemastate zijn van de diverse situaties met Daslook zoals hierboven beschreven mooie voorbeelden te zien. Als beheerder van een terrein is het wel uitkijken met Daslook dat het niet alle andere stinzenplanten verdringt.

Wilde of Boshyacint bij Hackfort.

Wilde of Boshyacint bij Hackfort.

Bij Hackfort staat de Boshyacint mooi in bloei. De Spaanse hyacint begint net. Ook op Dekema State zijn in het bosje groepen Boshyacinten te zien, verweven met Lieve vrouwe bedstro. De Boshyacint kan ook een hele dichte vegetatie vormen over grotere oppervlakken, zoals dat op diverse plaatsen is te zien, we wezen daar vorige week al op. Het kan een prachtig gezicht zijn in deze tijd als het bloeit. In het voortuintje van het Doktershûs bij Stinze Stiens nemen de Boshyacinten flink toe net als de Holwortel en er staan plaatselijk ook vrij veel Sneeuwklokjes. Tot nu toe beheren we dit tuintje door Daslook weg te knippen en het Zevenblad met de hand er wat uit te plukken en Paardenbloemen uit te steken. Alle Stinzenplanten profiteren hier van. Resultaat van dit proces kan wel zijn dat over een aantal jaren dit tuintje zal worden gedomineerd door de Boshyacint terwijl de Holwortel en de Sneeuwklokjes zullen worden verdrongen. De meest ideale situatie is als de diversiteit van het milieu in het terrein er voor zorgt dat er een diverse stinzenflora kan ontstaan en zich handhaven, waarbij elke plant zijn eigen ‘niche’ heeft waar hij optimaal kan groeien.

Bijzondere Hyacint in Wales, gemeld op Facebook

Bijzondere Hyacint in Wales, gemeld op Facebook. Klik op afbeelding om te vergroten.

In Wales werd wel een heel bijzondere hyacint ontdekt, zo wordt gemeld op Facebook door Plantlife Cymru (gedeeld door Ranscombe Farm Reserve). Toch is hij daar al eerder gesignaleerd.

Op het ogenblik komen ook steeds meer planten te voorschijn die in het Stinzenplanten milieu voorkomen maar er niet toe gerekend worden. Bij Stinze-Stiens staan op diverse plaatsen Wilde akeleien, die nu in knop zitten. Zij komen ook in het wild voor. Net als bij de Bonte krokus, de Holwortel, Boshyacint en de Kievitsbloem geldt voor deze plant dat de bloemen paars of wit en soms ook roze kunnen zijn. Ook de Salomonszegel staat in bloei, zowel bij Stinze Stiens als op Hackfort.

Dichtersnarcis bij Hackfort.

Dichtersnarcis bij Hackfort.

Het is nu ook de tijd van de bloei van de Dichtersnarcis. Bij de Schierstins en bij Hackfort is deze mooie plant te bewonderen. In de alpenweiden boven Vevey bij het meer van Geneve kan men de de bloei, die hier Neige de mai (sneeuw van mei) wordt genoemd, bewonderen. Wij hopen dit half mei te gaan zien dit jaar. Als u wilt weten wanneer ze in deze streek bloeien kijk dan op de ‘Meteo des narcisses‘.  Deze plant werd als sinds de Middeleeuwen als tuinplant gewaardeerd. Hackfort citeert in haar bericht de Romke van der Kaa die in de Tuinscheurkalender op 2 mei over de Dichtersnarcis schrijft:

“Mei is de maand van de Dichtersnarcis, narcissen uit de bergweiden van Zuid-Europa. De Dichtersnarcis is al sinds mensenheugenis bezongen, bijvoorbeeld door de dichter Vergilius. De bloem van deze narcis is onmiddellijk te herkennen aan zijn hagelwitte bloemblad en zijn oranje oogje, waaraan de Dichtersnarcis het synoniem ‘fazantenoog’ te danken heeft. En niet te vergeten de frisse en tegelijkertijd zoete geur”.  Romke van der Kaa en Paul Geerts, Tuinscheurkalender, Amsterdam (Uitg. Atlas) 2017.

Dichtersnarcis (Narcissus poëticus), Flora Batava

Dichtersnarcis (Narcissus poëticus), Flora Batava, aangevangen door wijlen Jan Kops, voortgezet door F.W. van Eeden, Leiden (De Breuk & Smits) 1885. De middelste is naar een exemplaar uit de duinen bij Haarlem, die links en rechts naar exemplaren op Texel gevonden in 1882. Die op Texel hadden gevulde en half gevulde bloemen. Ze werden gevonden op een weide in de polder ‘Burger Nieuwland’ en niet in de buurt van tuinen. Ze hadden de bijnaam ‘mooije meisjes’. Vanwege die bijnaam ging men er van uit dat ze er al lang bekend waren.

Holwortelzaad met mierenbroodje. Foto: Schierstins

Holwortelzaad met mierenbroodje. Foto: Schierstins

De Schierstins stuurt een mooie foto van het zaad van de Holwortel dat nu rijp begint te worden waarin duidelijk een wittig aanhangseltje is te zien, dat het mierenbroodje wordt genoemd. Mieren vinden dit een lekkernij en verslepen de zaden naar hun nest en verspreiden daarmee deze plant over het terrein. Als u meer wilt weten over welke mieren en planten zo van elkaar profiteren dan kunt u het verhaal ‘Gemier in de tuin’ van Wim Baas lezen in het tijdschrift Oase, zomer 2013 .

Knikkende vogelmelk recent aangeplant bij Pakhûs SOLO door Stinze Stiens

Knikkende vogelmelk recent aangeplant bij Pakhûs SOLO door Stinze Stiens. Foto: 5 mei 2017

Knikkende vogelmelk, van oudsher aanwezig bij Stinze Stiens

Knikkende vogelmelk, van oudsher aanwezig bij Stinze Stiens. Foto: 9 april 2017

Vorig jaar verbaasden we ons dat de Schierstins rapporteerde dat bij hen het Knikkend vogelmelk in mei begon te bloeien, terwijl dit toen op alle andere terreinen al uitgebloeid was en het Gewone vogelmelk net in bloei kwam, ook op Hackfort bloeit deze soort erg laat. We schreven het verschil in bloeiperiode toen toe aan de andere grondsoort bij de Schierstins. Inmiddels hebben we zelf nu ook de ervaring van het veel latere bloeiende Knikkende vogelmelk. We kochten vorig jaar bollen van deze soort en plantten deze in perken bij het Pakhûs in Stiens, en daar beginnen deze planten nu in bloei te komen. De plant lijkt veel op de vroeger bloeiende Knikkende vogelmelk, maar heeft toch een wat afwijkend blad en donkerder groene strepen op de bloemen. Of deze variant ook in het wild voorkomt weten we niet, wel is duidelijk dat op terreinen waar deze plant al veel langer voorkomt de bloeitijd altijd veel vroeger is. Bij de Schierstins en op Hackfort is de plant ook vrij recent aangeplant middels bollen gekocht bij een kweker.

Het is dus zaak om met het kopen en bijplanten van soorten voorzichtig te zijn, vooral als het gaat om mooie oudere terreinen met stinzenplanten!

Knoppen van Gewone vogelmelk bij Dekema State. Foto: 3 mei 2017

Knoppen van Gewone vogelmelk bij Dekema State. Foto: 3 mei 2017

Gewone vogelmelk bij Stinze Stiens. Foto: 4 mei 2017

Gewone vogelmelk bij Stinze Stiens. Foto: 4 mei 2017

Mededelingen:

Stinze Stiens: Op 15 maart vertelden in het programma BinnensteBuiten (KRO-NCRV)  Trudy en Willem over tuinarchitect Gerrit Vlaskamp, over de stinzenblomkes in hun tuin in Stiens en op het St. Vituskerkhof. De uitzending terugzien? Klik hier.

De Museumfederatie Fryslân biedt een nieuw lesprogramma aan voor onder- midden- en bovenbouw van het Primair Onderwijs: Stins! ‘Friese kastelen en hun bijzondere bewoners’. Hierin is ook aandacht voor de stinzenplanten. De Stinzenflora-monitor heeft hieraan bijgedragen door informatie en foto’s ter beschikking te stellen. Stins! is een project van Stichting Staten & StinzenLandschapsbeheer FrieslandMuseumfederatie FryslânSteunpunt Monumentenzorg Fryslân en Keunstwurk. Het hele lesprogramma is te bekijken via deze link. Voor een beschrijving klik hier.