Jan Kops, afgebeeld door en van J.C. Sepp en zoo, Flora Batava, dl. I, Amsterdam 1800.

Door Jan Kops geschreven, afgebeeld door en van wegens J.C. Sepp en zoon, Flora Batava, dl. I, Amsterdam (J.C. Sepp en zoon) 1800.

De afgelopen week was de temperatuur nog laag. Daardoor gaan de ontwikkelingen op dit moment mogelijk relatief traag. De Schierstins meldt: ‘Als je in deze koude periode langs het pad rondom de Schierstins loopt lijkt alles een beetje teruggetrokken, of uitgebloeid of knoppen die maar niet verder willen komen, … Maar ga je dan door de knieën dan zie je plotseling van alles, …’.

Stinzenflora-monitor Kalender 17.17 Klik op afbeelding om te vergroten

Stinzenflora-monitor Kalender 17.17 Klik op afbeelding om te vergroten

Opvallend was de afgelopen dagen echter  dat de Kievitsbloemen bij Stinze-Stiens in een paar dagen tijd vrijwel volledig al het bloemblad verloren hebben en zaad aan het zetten zijn. Deze snelle ontwikkeling hadden we niet verwacht.

Schierstins, zaaddoos Winterakoniet. Foto 13 mei 2015.

Schierstins, zaaddoos Winterakoniet. Foto 13 mei 2015.

Het is nu ook het moment om zaad van de Holwortel en de Winterakoniet te verzamelen, want binnenkort zullen al deze zaad dozen open springen en valt er niet veel meer te verzamelen. Zaad van de Holwortel is maar kort kiemkrachtig. Het beste is daarom om het zaad meteen uit te zaaien waar men de plant graag ziet komen. Beide soorten laten zich goed vermeerderen door uitzaaien mits de bodemomstandigheden gunstig zijn.

Bostulp met Fluitenkruid bij Martenastate.

Bostulp met Fluitenkruid bij Martenastate.

Bostulpjes bloeien nog maar dat zal niet heel lang meer duren. Dekema State twitterde op 26 april, als reactie op de melding van Stinze Stiens ‘dat de “Keningin fan de stinzeblomkes”, vol elegantie wiegde in de wind’: ‘En dank zij het koude weer wiegen zij nog steeds! Wel wat fletser en rafeliger hier en daar, maar nog in opperbeste flow!’ Bij Martenastate staat de Bostulp nog mooi hoewel ook het Fluitenkruid hard omhoog schiet.

Haarlems klokkenspel bij Martenastate

Haarlems klokkenspel bij Martenastate

De Schierstins vertelt wat er dan allemaal te zien is ‘als de wandelaar op de knieën gaat’: ‘Haarlems klokkenspel, veel knoppen die op springen staan, Boshyacinten die voorzichtig paars beginnen te kleuren, de Dichtersnarcis met veel knoppen, de grappige bloemetjes van het Bruidsuitje die met kleine witte sprietjes tevoorschijn komen, de Adderwortel (njirrewoartel in het fries) waar de knoppen zich steeds meer ontwikkelen.’

Adderwortel bij Martenastate

Adderwortel bij Martenastate

Bij Martenastate ontwikkelt het Haarlems klokkenspel zich goed, en ook daar begint Adderwortel.

Varens en Kievitsbloemen bij Philippusfenne

Struis- of Bekervarens (Matteucia struthiopteris) en Kievitsbloemen bij Philippusfenne

Darmera (Schildblad) bij Philippusfenne

Darmera (Schildblad) en Zevenblad, ‘hanepoot’, bij Philippusfenne

Bij Philppusfenne en Jongemastate staan de varens er mooi bij, die in de negentiende eeuw ook veel werden aangeplant in slingertuinen als decoratief element. Philippusfenne meldt: ‘De zich ontrollende varens en de Darmera met de door velen gehate hanepoot als ondergrond luiden voor ons  het einde van de stinzenfloratijd in.’

Daslook bij Jongemastate

Daslook bij Jongemastate

De Daslook zal de komende week meer en meer in bloei komen. Deze ontwikkeling ging tot nu toe traag vanwege de kou, maar de komende week wordt het warmer en zullen de veranderingen dus ook sneller gaan.

Spaanse hyacint en Lelitejs van dalen bij Hackfort

Spaanse hyacint en Lelitejs van dalen bij Hackfort

Bij Hackfort staan veel Lelietjes der dalen die nu beginnen te bloeien ook de Salomonszegel komt in bloei.

Wilde hyacint in het zonnetje in de voortuin al in bloei bij Stinze Stiens

Wilde hyacint in het zonnetje in de voortuin al in bloei bij Stinze Stiens

De Boshyacinten en Spaanse hyacinten (zie voor de verschillende benamingen monitor stinzenplanten en de kalender week 18 van 2016) zullen nu ook hun mooie bloemen gaan ontvouwen. De meeste bloemen hebben een prachtig blauwe kleur, maar er komen ook planten met witte of roze bloemen voor. In de natuur komen in Europa diverse soorten wilde hyacinten voor.

Hyacint in: Matthias de Lobel, Kruydtboeck, Antwerpen 1581

Hyacint in: Matthias de Lobel, Kruydtboeck, Antwerpen 1581

Matthias  de Lobel beschrijft in zijn Kruydtboeck van 1581 een soort die hij benoemt als ‘Engelschen ofte Nederlandschen Jacinth’. In Latijn ‘Hyacinthus Anglicus & Belgicus, ende is Hyacinthus non scriptus Dodonei’ (Dodoneus noemt hem Hyacinthus non scriptus). Deze Latijnse naam wordt nog steeds gebruikt als wetenschappelijke naam.

Tekst over de Hyacint in: Matthias de Lobel, Kruydtboeck, Antwerpen 1581

Tekst over de ‘Jacinth’ in: Matthias de Lobel, Kruydtboeck, Antwerpen 1581

De Lobel schrijft over deze soort: Desen hebbe ick wille heete Engelschen ofte Nederlandtsche Jacinth/om dat hij nergens ter wereldt in groe bossche (loofbos) en bemden (weilanden in een beekdal) overvloediger en groeiet/ da in Engellat/Nederladt/ en principalick (vooral) bij Doornick aenden berg van Trinite geheeten, ende desgelijcke by Bruessel (vermoedelijk Hallerbos)

Wilde hyacint in de bossen bij Halle (België). Foto: Willem van Riemsdijk, 14 april 2007.

Wilde hyacint in de bossen bij Halle (België). Foto: Willem van Riemsdijk, 14 april 2007.

Zowel in Engeland als in het huidige België groeien deze Hyacinten ook nu nog overvloedig in zeer oude bossen. Het Hallerbos is een van die oude bossen, het wordt al vermeld in een tekst uit het jaar 686! Tijdens de eerste wereldoorlog worden daar alle grote bomen in het bos gekapt op last van de Duitse bezetter. In de periode 1930-1950 wordt dit gebied weer herbebost. Het bos bestaat voornamelijk uit Beukenbomen op een kalkhoudende heuvelachtige bodem. De afgelopen twee weken was de bloei van de Hyacinten daar weer fenomenaal. Het blauwe waas op de bosbodem met ontluikend blad van de Beukenbomen bij een zonnetje is een onvergetelijk schouwspel. Ook nu nog komen deze Hyacinten in het wild op meerdere plaatsen in België voor, zie, ook voor meer plekken en de bloeiperiode, de site: http://www.trekkings.be/lentewandelingen.htm . In Engeland zijn ook veel bossen en andere biotopen waar de wilde Hyacinten ( Bluebels) massaal voorkomen. In ons eigen land groeien ze onder andere verwilderd op diverse plaatsen op het eiland Texel, zie de Facebook site Wilde planten op Texel en de Provinciale Zeeuwse Courant meldt dat een blauwe gloed in de Duinbossen van de Manteling waarneembaar is door de bloei van de Wilde hyacint.

Activiteiten april:

Stinze Stiens: 30 april Open tuindag met om 13.00 u. ‘Praatsje’  in het Pakhûs SOLO (toegang € 5 pp. incl. koffie/thee en iets erbij; Smelbrêge 9, Stiens) en aansluitend een stinzenstruin door de tuin (aanmelden niet nodig). Van 14.00 – 16.00 u. is de tuin ook voor anderen open en is de toegang gratis.

Mededelingen:

Stinze Stiens: Op 15 maart vertelden in het programma BinnensteBuiten (KRO-NCRV)  Trudy en Willem over tuinarchitect Gerrit Vlaskamp, over de stinzenblomkes in hun tuin in Stiens en op het St. Vituskerkhof. De uitzending terugzien? Klik hier.

De Museumfederatie Fryslân biedt een nieuw lesprogramma aan voor onder- midden- en bovenbouw van het Primair Onderwijs: Stins! ‘Friese kastelen en hun bijzondere bewoners’. Hierin is ook aandacht voor de stinzenplanten. De Stinzenflora-monitor heeft hieraan bijgedragen door informatie en foto’s ter beschikking te stellen. Stins! is een project van Stichting Staten & StinzenLandschapsbeheer FrieslandMuseumfederatie FryslânSteunpunt Monumentenzorg Fryslân en Keunstwurk. Het hele lesprogramma is te bekijken via deze link. Voor een beschrijving klik hier.