‘Het kleurenpalet zal komende week van wit-geel veranderen in blauw-lila, daarna barsten de narcissen los’ zegt Philippusfenne. In de Kalender zijn deze week veel meer stinzeblomkes te zien. Hier en daar staan de sneeuwklokjes er nog vrij goed bij maar ze bloeien steeds verder uit. We gaan nu snel naar de volgende fase van de bloei van de stinzenplanten.

De Holwortel komt steeds meer op en gaat ook meer bloeien. Bij Stinze Stiens is er een altijd de eerste, aan de voet van de knot-Esdoorn, heerlijk in het zonnetje. In de Martenatuin, waar er heel veel voorkomen staan ze nu al vol in bloei, maar het hoogtepunt is zeker nog niet bereikt. De Sterhyacint bloeit nu ook volop, en de Wilde narcissen beginnen ook te bloeien net als de Hondstand.

Het is ook de tijd van de bloei van de verschillende soorten Hoefblad. Zowel Groot hoefblad als de stinzenplanten Wit- en Japans-hoefblad staan nu in bloei. Bij deze planten komt eerst de bloem en later pas het blad. De grootte van de bladeren verschilt sterk. Van Groot hoefblad zijn ze verreweg het grootst, gevolgd door Japans hoefblad en Wit hoefblad dat relatief kleine bladeren heeft. Al deze soorten kunnen de grond goed afdekken met hun bladeren en zijn decoratief om te zien. Ze breiden zich makkelijk uit door middel van hun wortelstokken.

Ook is bij de Schierstins de eerste Bosgeelster weer in bloei.

In de meeste deelnemende parktuinen staat de krokus nog in volle bloei en als de zon doorkomt staan ze pracht open. Maar het kan wel de laatste week geweest zijn. We zijn de afgelopen week veel op stap geweest om verschillende terreinen te bezoeken met bloeiende Bonte krokus (Crocus vernus). Deze krokussen groeien in de alpen in het wild en bloeien vaak meteen nadat de sneeuw gesmolten is.

In het wild komen een redelijk aantal verschillende soorten Crocus vernus voor, dat letterlijk Lente krokus betekent. Plinius de oudere (23-79 na Christus) kent al diverse wilde soorten maar geeft geen beschrijving en benoemt ze naar de plek waar ze voorkomen. In de 16e eeuw geven de Vlaams/Nederlandse auteurs van kruidenboeken, Dodonaeus, de Lobel en Clusius, al een vrij gedetailleerde beschrijving van verschillende soorten krokus die vroeg bloeien en worden deze soorten deels ook afgebeeld.

Matthias de Lobel geeft vrij gedetailleerde beschrijvingen van in de bergen in het wild voorkomende voorjaarskrokussen. Hij zegt in zijn Cruydtboeck (1581) dat deze soorten inmiddels ook in de tuinen in Nederland voorkomen!

In  de Hortus Floridus (de ‘tuin der bloemen’ uit 1616) wordt  een grote en een kleinere soort voorjaarskrokus genoemd. De grotere  wordt aangeduid als Crocus Neapolitanus flo : purp: major (Krokus Napels met paarse grotere bloem). De kleinere soort die ook paars is noemt hij Crocus vernus flore purpureo minore.

In het Kasteelparkbos in Husum (Duitsland, Sleeswijk-Holstein) waar hectares bijna uitsluitend paarse krokussen nu bloeien wordt deze soort benoemd als Crocus napolitanus Mord. Laun & Lois. Ook hier wordt de naam van de stad Napels in de naam opgenomen. Deze soort hoort tot de groep Crocus vernus. (Zie de video hierboven)

Naast de paarse komen er op veel terreinen ook witte soorten voor, de witte wordt aangeduid met Crocus vernus, subsp albiflorus (met witte bloemen). Ook zijn er planten die wit zijn met paarse strepen of paars met witte strepen. De buis waaruit de witte bloem ontspruit is paars van kleur.

Het is interessant om te zien dat op terreinen waar de krokussen al lang geleden zijn aangeplant soms de paarse variant dominant is, zoals in het Schlosspark in Husum, maar soms ook gemengd met de witte variant.

De verhouding paars/wit kan sterk variëren maar meestal is de paarse variant minimaal de helft van alle planten. Ook de grootte van de planten varieert, maar het lijkt er ook op dat de grootte van de bloem mede wordt bepaald door de groeiplek omdat je op hetzelfde terrein op verschillende plekken kleinere of grotere bloemen tegenkomt. Enorme velden alleen paarse krokussen in een mooi parkbos met wat zon zorgen voor een fraai impressionistisch teer beeld.

Terreinen met wat grotere bloemen en vrij veel wit in het mengsel doen meer denken aan een expressionistisch schilderij in een pasteuze penseelstreek neergezet.

Activiteiten april*:

Stinze Stiens: Ontvangst groepen (vanaf 8 personen) in Pakhûs SOLO Smelbrêge 9, Stiens) op afspraak: ‘Praatsje oer stinzenblomkes en de Vlaskamptún’  en aansluitend een stinzenstruin door de tuin. Toegang € 5 pp. incl. koffie/thee en iets erbij. Aanmelding via: stinze.stiens@icloud.com. Voor info en data klik hier.

Dekema State / Martenastate / Stinze Stiens: 8 april StinzenFloraTour, een uniek Beleefarrangement met de Friese paardentram langs drie historische locaties. De start is in het Pakhûs SOLO in Stiens met een ‘Praatsje oer stinzenblomkes en de Vlaskamptún’ en een túnkuier, en vervolgens een bezoek aan de landgoederen Martenastatestate (Jelsum), Dekema State (Koarnjum). Op beide terreinen krijgt u een deskundige rondleiding. Kosten € 39,50: incl. koffie/thee met oranjekoek in Stiens, een Fryske lunch in de Túnmanswente en thee op Dekema State met rondleidingen. Wegens succes is er nu een tweede mogelijkheid om op die dag met de paardentram aan de StinzenFloraTour deel te nemen. Reserveren is noodzakelijk, klik hier.

Dekema State Jelsum: 8 en 9 april Museumweekend. 22 april Voorjaarsfair: met een stinzenplantenzoekkaart maakt u tijdens deze evenementen zelf een rondgang. Voor prijzen, openingstijden en activiteiten zie de website

Martenastate Koarnjum:  Wandelexcursies en cursussen Natuurfotografie Stinzenflora. Voor data, prijzen en aanmelding zie de website van It Fryske Gea. 22 april Voorjaarsfair.

Schierstins Feanwâlden: 7, 8 en 9 april Museumweekend, 13.30 u. – 17.00 u. Gratis rondleidingen door tuin en gebouw.

Stinze Stiens: 30 april Open tuindag met om 13.00 u. ‘Praatsje’  in het Pakhûs SOLO (toegang € 5 pp. incl. koffie/thee en iets erbij; Smelbrêge 9, Stiens) en aansluitend een stinzenstruin door de tuin (aanmelden niet nodig). Van 14.00 – 16.00 u. is de tuin ook voor anderen open en is de toegang gratis.
Ontvangst groepen (vanaf 8 personen) in Pakhûs SOLO op afspraak. Aanmelding via: stinze.stiens@icloud.com. Voor info en data klik hier.

*Wijzigingen voorbehouden. Raadpleeg altijd de websites van de deelnemers voor de meest recente informatie.

Mededelingen:

Stinze Stiens: Op 15 maart vertelden in het programma BinnensteBuiten (KRO-NCRV)  Trudy en Willem over tuinarchitect Gerrit Vlaskamp, over de stinzenblomkes in hun tuin in Stiens en op het St. Vituskerkhof. De uitzending terugzien? Klik hier.

De Dorpskerk Huizum viert het voorjaar met een fototentoonstelling, een lezing en een wandeling: “Stinzeblomkes it jier troch”. Opening: zaterdag 1 april. De Dorpskerk is om 13.30 u. open en dan kan het Baarhuisje en het graf van dr.J.Botke worden bezichtigd. Deze introduceerde in 1932 de naam ‘stinsplanten’ waarvan de huidige naam stinzenplanten is afgeleid. Om 14.00 u.: lezing door Willem van Riemsdijk. Om 15.00 u. een wandeling met IVN-natuurgids Betty Kooistra rondom de Dorpskerk en langs de Potmarge. Er wordt niet alleen naar stinzenplanten in de directe omgeving van de kerk gezocht, maar naar alles wat het beginnende voorjaar te bieden heeft. Voor de wandeling graag even aanmelden bij dorpskerkhuizum@gmail.com . De tentoonstelling is op en op 1, 8 en 15 april, van 13.30 – 17.00 u. te bezichtigen. Foto’s ter beschikking gesteld door: Stinze Stiens.

De Museumfederatie Fryslân biedt een nieuw lesprogramma aan voor onder- midden- en bovenbouw van het Primair Onderwijs: Stins! ‘Friese kastelen en hun bijzondere bewoners’. Hierin is ook aandacht voor de stinzenplanten. De Stinzenflora-monitor heeft hieraan bijgedragen door informatie en foto’s ter beschikking te stellen. Stins! is een project van Stichting Staten & Stinzen, Landschapsbeheer Friesland, Museumfederatie Fryslân, Steunpunt Monumentenzorg Fryslân en Keunstwurk. Het hele lesprogramma is te bekijken via deze link. Voor een beschrijving klik hier.

• Volgende: Stinzenflora-monitor 2017: Kalender week 12
• Vorige: Stinzenflora-monitor 2017: Kalender week 10