© Willem van Riemsdijk

Cyclamen Munting 1696

Cyclamen Rotundifolium Maius Autumnale. Abraham Munting. Naauwkeurige Waarnemingen. Leiden, Utrecht,1696.

In een eerdere blog over plagiaat van De Koninglycke Hovenier (1676) van Cause, heb ik aangetoond dat de tekst van dit boekwerk een verkorte, vrijwel letterlijke versie is  van het boek Waare Oeffening der Planten (1671/1672) van Abraham Munting, dat is herdrukt in 1682.

Het unieke van het boek van Munting is dat hij naar eigen zeggen voor het eerst beschrijft wat voor groeiomstandigheden elke plant nodig heeft en hoe men hem kan vermeerderen en laten bloeien. Het is juist dit aspect van het boek dat Cause in De Koninglycke Hovenier heeft gebruikt voor zijn plagiaat. Aangezien Munting niet alleen hoogleraar Botanie was maar ook actief was als arts bevat het boek van Munting informatie over de werking van de planten of delen van planten op het menselijk lichaam. Het boek kan dus ook tot de kruidenboeken worden gerekend. Dit aspect komt niet voor in De Koninglycke Hovenier.

De Koninglycke Hovenier is een aantrekkelijk handzaam boek met zeer fraaie illustraties. Doordat de tekst beknopter is dan in het originele boek van Munting is het niet alleen een fraai, maar ook zeer lezenswaardig boek geworden.

Myrtus. Munting. 1696.

Myrtus Tarentina Media. Abraham Munting. Naauwkeurige Waarnemingen. Leiden, Utrecht,1696.

Wat Munting vond van het plagiaat weet ik niet. Wat wel bekend is, is dat hij zijn boek Waare Oeffening der Planten bewerkt heeft en aanzienlijk uitgebreid wat het aantal planten betreft met meer dan 50% waarbij het formaat is vergroot van het handzame quarto formaat tot het grote folio formaat. Alle afbeeldingen in het boek, dat pas na zijn dood (1683) is uitgekomen in 1696 met als titel Naauwkeurige Waarnemingen, zijn paginagroot afgebeeld. Munting had een grote verzameling planten afkomstig uit de hele wereld in zijn tuin in Groningen, de latere Hortus van Groningen. Op het Groningse taalgebruik in Waare Oeffening der Planten was kritiek geuit en het nieuwe boek is op dit punt verbeterd.

Polypodium Sensibile. Munting 1696

Polypodium Sensibile. Abraham Munting. Naauwkeurige Waarnemingen. Leiden, Utrecht,1696.

Het boek bevat 243 kopergravures met afbeeldingen van planten. De stijl van de afbeeldingen is uniek. De afbeeldingen bestaan uit twee delen. Het ene deel is de plant of een deel van de plant of boom waar het om gaat, en het tweede deel is een landschapje. Beide delen zijn eerst afzonderlijk getekend en daarna samengevoegd en overgebracht op de kopergravure. De plant of deel van de plant zweeft soms in de lucht. De naam van de plant is soms afgebeeld op een banier of gebeiteld in een stuk steen of vormt anderszins een onderdeel van de afbeelding. Door de bijzondere stijl van de afbeeldingen wordt dit boek gezien als een van de meest aantrekkelijke en bijzondere, geïllustreerde klassieke boeken over planten.

Gramen Plumeum. Munting 1696.

Gramen Plumeum. Abraham Munting. Naauwkeurige Waarnemingen. Leiden, Utrecht,1696.

Een stuk of vijftien prenten in Naauwkeurige Waarnemingen hebben als basis voor de afbeelding van de plant, de afbeelding zoals die in het eerdere boek Waare Oeffening der Planten voorkomt. Waare Oeffening der Planten heeft in totaal veertig afbeeldingen. De afbeeldingen die hergebruikt zijn, zijn vergroot voor het veel grotere formaat van het nieuwe boek en soms is de afbeelding ook iets aangepast.

Opuntia. Munting 1696

Opuntia Maior Angustifolia. Abraham Munting. Naauwkeurige Waarnemingen. Leiden, Utrecht,1696.

In 1681 publiceert Munting nog een boek in het Latijn op quarto formaat dat feitelijk bestaat uit twee afzonderlijke boeken. Het ene deel gaat over een analyse welke plant er wordt bedoeld met het kruid dat in de oudheid bekend staat als Brittanica (1681), dat een goed middel was tegen scheurbuik, en het andere boek gaat over diverse soorten Aloë (1680). Beide delen zijn geïllustreerd. Alle 24 afbeeldingen van planten uit het boek over de Brittanica zijn gebruikt in Naauwkeurige Waarnemingen. Van het boek over de Aloë’s zijn 7 van de 8 afbeeldingen van planten gebruikt. Naast dit hergebruik van eerdere afbeeldingen zijn er bijna twee honderd nieuwe afbeeldingen speciaal voor dit boek gemaakt.

Aloe Ferox. Munting 1696.

Aloe Ferox. Abraham Munting. Naauwkeurige Waarnemingen. Leiden, Utrecht, 1696.

Er worden ook losse platen afkomstig uit Naauwkeurige Waarnemingen verkocht. Opvallend is dat vrijwel al deze platen met de hand zijn ingekleurd, terwijl een volledig ingekleurd boek vrijwel niet voorkomt. Het bijzondere grafische karakter van de prenten komt het best tot uiting bij niet ingekleurde exemplaren. Ingekleurde prenten kunnen echter ook een heel eigen meerwaarde creëren.

Arundo Saccharifera. Munting 1696.

Arundo Saccharifera. (Suikerriet). Abraham Munting. Naauwkeurige Waarnemingen. Leiden, Utrecht,1696.

Ik kan me goed voorstellen dat Munting niet blij was met het plagiaat van De Koninglycke Hovenier dat slechts vier jaar verscheen na zijn eigen boek, en dat zijn grote indrukwekkende boek Naauwkeurige Waarnemingen ontstaan is als reactie op De Koninglycke Hovenier.

Het boek is ook in het Latijn vertaald met als titel: Phytographia curiosa exhibens arborum, fruticum herbarum … en verscheen in 1702 en is in 1713 herdrukt. Munting heeft dus veel succes gehad met zijn latere werk. Helaas heeft hij dit succes niet mee kunnen maken omdat deze boeken pas na zijn dood (post mortem) zijn verschenen.

Guajacum Verum. Munting 1696.

Guajacum Verum. Abraham Munting. Naauwkeurige Waarnemingen. Leiden, Utrecht, 1696.