© Trudy van Riemsdijk-Zandee

Hoofdgang met zicht op entrée

Hoofdgang met zicht op entrée. Foto Edward Roussou.

In het Doktershûs in Stiens is een monumentale gang. Het aanzicht wordt mede bepaald door een fraaie tegelvloer.

Tegels gang

Tegels gang. 1894.

Navraag bij de Princessehof (Jaap Jongstra, conservator) in Leeuwarden leerde ons het volgende: ‘De tegels zijn op een industriële wijze vervaardigd en vermoedelijk uit Engeland afkomstig. De tegels zijn gemaakt van een steengoedachtige kleisoort en in een mal geperst. De tegels zijn deels ingelegd met een contrasterende kleisoort (zwart en geel). De effen tegels zijn deel versneden. De oorsprong van dit soort vloeren ligt in Engeland in de neogotiek van de negentiende eeuw. Het maken van een patroon grijpt dan ook voor een deel terug op voorbeelden uit de middeleeuwen. Dat betreft met name de vlakverdeling en het gebruik van de kleinere vloertegels als mozaïekstenen. Overigens zijn het vaak de fabrieken zelf die standaard ontwerpen voor vloeren, hallen etc. leverden. Uw vloer is daar ook een voorbeeld van. Fabrieken van vloer- en wandtegels gaven aan het eind van de negentiende en begin van de twintigste eeuw modellenboeken uit waaruit klanten – particulieren, aannemers of architecten – konden kiezen. Het kwam overigens ook voor dat een architect zelf een ontwerp  voor een vloer leverde op basis van bestaande tegels die de fabriek kon leveren.’

De datering van de vloer bleef nog enigszins een vraagteken. We wisten dat het huis in 1870 en in 1894 verbouwd was. Er werd vermoed dat de gang en ook de tegelvloer bij de grote verbouwing in 1894 gerealiseerd was maar hoe het werkelijk zat hield ons bezig. Dit jaar deed Richard Harmanni (Stichting Historische Behangsels en Wanddecoraties in Nederland) onderzoek naar de schilderingen in de gang – de gemarmerde wanden en het bloemstuk -. In verband met de datering zocht hij contact met Mario Baeck (pHd onderzoeker Universiteit Gent en auteur op het gebeid van historische keramische industriële tegels in de 19e en 20e eeuw in België in internationaal verband). Toen deze het bijna opgaf stuitte hij op een foto afkomstig van het Stadsmuseet Stockholm over een industriële tegelvloer in Stockholm, gedateerd 1889, waarin enkele tegels met decoratief patroon overeenkomen met die in de gang in Stiens.

Tegelvloer Stockholm 1889.

Fragment uit artikel Stadsmuseet Stockholm. Tegelvloer 1889.

Wij vonden de PDF met de bewuste foto en zochten contact met de conservator van het Stadsmuseet in Stockholm,  Anna-Karin Ericson. Ze gaf ons de gegevens van het betreffende huis, dat een ontwerp is van de bekende Zweedse architect Johan Laurentz en gebouwd werd in 1888. Ze bevestigde dat de tegels uit Engeland afkomstig zijn en gaf ons nog wat literatuurverwijzingen naar twee teksten, beide in het Zweeds, waarop onze architect, de heer van der Meulen zich nu stukbijt. Wie weet wat de informatie hierin ons nog meer brengt. In ieder geval zijn wij gesterkt in de mening dat de vloer in Stiens uit 1894 dateert. En tot slot: Anna-Karin Ericson vond onze gang prachtig!